Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki
Gmina Rybno, powiat sochaczewski, woj. mazowieckie

Zabytki

1. Podstawa prawna opracowania

 

Podstawę prawną opracowania stanowią:

art. 22 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 września 2003 r. z późn. zm.), według którego wójt prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, w gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte: zabytki nieruchome wpisane do rejestru, inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków

art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 18 marca 2010 r, o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 5 maja 2010 Nr 75 poz. 474), który nakłada na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) obowiązek założenia gminnej ewidencji zabytków, w terminie 2 lat od dnia przekazania przez wojewódzkiego konserwatora zabytków wykazu zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru, wykazu innych zabytków nieruchomych znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz zabytków nieruchomych wyznaczonych przez wojewódzkiego konserwatora zabytków do ujęcia w wojewódzkiej ewidencji zabytków

§ 12 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2004 r., Nr 124, poz. 1305), który określa warunki, jakim powinna odpowiada karta adresowa zabytku w sposób następujący:

Karta adresowa zabytku zawiera w szczególności wskazanie rodzaju zabytku, jego nazwę i miejsce położenia, z podaniem miejscowości, nazwy ulicy i numeru posesji oraz nazwy gminy i powiatu.

Wójt (burmistrz, prezydenta miasta) włącza kartę adresową do gminnej ewidencji zabytków po sprawdzeniu, czy dane zawarte w karcie ewidencyjnej są wyczerpujące i zgodne ze stanem faktycznym.

 

2. Podstawa formalna opracowania

Podstawą formalną opracowania jest umowa o dzieło nr 19/2011, zawarta w dniu 28.01.2011 pomiędzy Wójtem Gminy Rybno – Grzegorzem Kropiakiem a Martą Kruczyńską, na wykonanie pracy autorskiej w postaci: gminnej ewidencji zabytków nieruchomych na terenie gminy Rybno.

 

3. Metodologia

   Mapę z zaznaczeniem obiektów w rejestrze zabytków, granic obszarów wpisanych do rejestru zabytków, obiektów w gminnej ewidencji zabytków oraz stanowisk archeologicznych. Mapę wykonano na bazie podkładów pozyskanych w Centralnym Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Warszawie, skala 1:10 000. Mapa, ze względu na precyzyjną lokalizację stanowisk archeologicznych, nie może być publikowana na stronach internetowych Urzędu Gminy.

Opracowanie zostało wykonane w 1 egzemplarzu oraz w wersji elektronicznej dla Urzędu Gminy w Rybnie i Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, celem ostatecznego komisyjnego uzgodnienia gminnej ewidencji zabytków.

Katalog kart adresowych zabytków

Karta adresowa jest wykonana wg wzoru opracowanego przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie i zawiera następujące informacje n/t obiektu:

określenie obiektu

obecna funkcja

materiał

czas powstania

lokalizacja (adres, nr działki ewidencyjnej, gmina, powiat i województwo)

forma własności i sposób użytkowania

forma ochrony (rejestr zabytków, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego)

data wykonania i autora karty

stan zachowania obiektu

fotografie

uwagi (informacje historyczne krótką charakterystykę)

Kwalifikowanie obiektów do ujęcia w gminnej ewidencji zabytków oparto na następujących kryteriach, podyktowanych zapisami art. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie dóbr zabytków i opiece nad zabytkami:

data powstania (kwalifikowano dzieła architektoniczne epok zamkniętych)

wartości artystyczne: rozumiane jako wartości przestrzenne będące owocem twórczości architektonicznej i urbanistycznej oraz wszelkie wartości estetyczne oddziałujące emocjonalnie, czyli cechy plastyczne, stylistyczne, dekoracyjne ale też funkcjonalne, konstrukcyjne, materiałowe, oraz sytuacyjne (urbanistyczne/krajobrazowe);

wartości historyczne

wartości naukowe, czyli wynikające z siły dowodowej zabytku jako dokumentu minionej epoki;

zabytki techniki – obiekty dość skromne architektonicznie, ale posiadające wartość dokumentalną rozwoju techniki na danym obszarze (np. młyny);

stan zachowania – kwalifikowano obiekty stosunkowo najmniej przekształcone, o możliwie nie zmienionej formie architektonicznej. Nie uwzględniono budynków, które uległy znacznym przekształceniom (nadbudowy i rozbudowy zmieniające pierwotną stylistykę, modyfikacja wyglądu elewacji poprzez zmianę wykrojów i rytmów otworów okiennych i drzwiowych, zmianę wykończenia elewacji na niezgodny z oryginalnym charakterem), ponieważ tego typu zmiany powodują utratę wartości zabytkowych.

W ramach niniejszego opracowania dokonano weryfikacji Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków nadesłanej przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie Delegatura w Płocku pismem z dnia 25.10.2010 r nr DP4165-13/10. Wykreślono z niej obiekty nieistniejące, w stanie ruiny, śmierci technicznej oraz obiekty nie posiadające wartości historycznej, artystycznej oraz naukowej w rozumieniu przytoczonej wyżej ustawy. Ich listę przedstawiono poniżej.

Rolniczy od wieków charakter gminy zdeterminował typy istniejącego tu osadnictwa i architektury. Z funkcjonujących dawniej na jej terenie pięciu majątków szlacheckich: w Złotej, Jasieńcu, Ćmiszewie, Szwarocinie, i Rybnie zachowały się dwory w Rybnie i Złotej oraz parki w Rybnie, Złotej, Ćmiszewie oraz relikty parku w Jasieńcu. Wszystkie te założenia (poza Jasieńcem) wpisane zostały do rejestru zabytków.

Najbardziej okazały z nich majątek Zabłockich w Rybnie posiadał również parową gorzelnię, destylarnię wódek, likierów i araku: nieco później uruchomiono fabrykę octu. Wszystkie te obiekty uległy zniszczeniu; zachował si ę jedynie młyn datowany na 2 połowę XIX w, położony przy ul. Wyszogrodzkiej oraz dawny spichlerz folwarczny, wpisany do rejestru zabytków.

Prócz dworów i parków dawnych majątków szlacheckich, w ewidencji znalazły się również przykłady budownictwa wiejskiego. Są to budynki mieszkalne oraz charakterystyczne dla tego rejonu murowano-kamienne obory. Ze względu na unikalność rozwiązań konstrukcyjnych i materiałowych oraz wysoki stopień zachowania oryginalnej substancji, powinny one podlegać ochronie konserwatorskiej.

Osobną grupę zabytków gminy stanowią kapliczki przydrożne, w tym kilka przykładów ciekawych kapliczek kubaturowych (Nowy Szwarocin, Wężyki, Złota).

Koniec XVIII i pierwsza połowa XIX wieku była okresem masowego napływu osadników niemieckich na Mazowsze. Byli oni odnotowywani w ramach spisów powszechnych niemal w każdej wsi w gminie Rybno. Dziś jedynym materialnym śladem ich obecności są dwa zdewastowane cmentarze ewangelickie: w Matyldowie i Rybionku, oraz budynek przy ul. Kasztanowej 4 w Rybnie, będący prawdopodobnie kaplica ewangelicką. Do ewidencji wpisano również dwa cmentarze żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej: w Złotej i Wężykach.

W ramach badań w terenie odkryto równie ż 4 dodatkowe obiekty o wartościach zabytkowych, które nie znalazły się w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków. Autorka opracowania wykonała dla nich karty ewidencyjne. Włączenie ich do gminnej ewidencji zabytków zależy od decyzji Wójta gminy. Są to:

Jasieniec, relikty parku podworskiego

Koszajec 16, dom mieszkalny

Matyldów 12, dom mieszkalny

Złota, obora i stajnia pofolwarczne

 

 

OBIEKTY WYKREŚLONE Z WOJEWÓDZKIEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW:

 L.p.

 MIEJSCOWOŚĆ

 ADRES

 OBIEKT

 DATA        POWSTANIA

 POWÓD    WYKREŚLENIA

   1.

 Aleksandrów

 

 kapliczka      drewniana

 ok. 1920

 nie istnieje

   2.

 Aleksandrów

 nr 4

 obora

 ok. 1920

 nie istnieje

   3.

 Aleksandrów

 nr 19

 dom  mieszkalny

 1928

 nie istnieje

   4.

 Antosin

 nr 2

 dom  mieszkalny

 ok. 1920

 obiekt w stanie ruiny

   5.

 Antosin

 nr 2

 obora

 ok. 1920

 obiekt w stanie ruiny

   6.

 Antosin

 nr 4

 dom  mieszkalny

 ok. 1920

 nie istnieje

   7.

 Antosin

 nr 6

 dom  mieszkalny

 1923

 nadbudowa, utrata  wartości zabytkowych

   8.

 Antosin

 nr 6

 stodoła

 1920

 obiekt bez wartości, w  stanie b. złym

   9.

 Antosin

 nr 7

 dom  mieszkalny

 1922

 obiekt w stanie śmierci  technicznej

   10.

 Antosin

 nr 8

 dom  mieszkalny

 1925

 obiekt w stanie śmierci  technicznej

   11.

 Antosin

 nr 11

 dom  mieszkalny

 1925

 nie istnieje

   12.

 Antosin

 nr 13

 obora

 ok. 1880

 nie istnieje

   13.

 Antosin

 nr 18

 dom  mieszkalny

 ok. 1920

 obiekt w stanie śmierci  technicznej

   14.

 Antosin

 nr 26

 dom  mieszkalny

 ok. 1920

 nie istnieje

   15.

 Bronisławy

 nr 4

 obora

 ok. 1920

 obiekt bez wartości, w  stanie b. złym

   16.

 Bronisławy

 nr 4

 stodoła

 ok. 1930

 nie istnieje

   17.

 Bronisławy

 nr 4

 piwnica

 ok. 1920

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   18.

 Cypriany

 nr 9

 dom  mieszkalny

 ok. 1920

 nie istnieje

   19.

 Ćmiszew 

 Rybnowski

 nr 8 (ob.  6)

 dom  mieszkalny

 1914

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   20.

 Ćmiszew 

 Rybnowski

 nr 9 (ob.  5)

 dom  mieszkalny

 1938

 brak wartości  zabytkowych

   21.

 Ćmiszew 

 Rybnowski

 nr 11 (ob.  3)

 dom  mieszkalny

 1939

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   22.

 Jasieniec

 nr 7

 stodoła

 ok. 1930

 nie istnieje

   23.

 Jasieniec

 nr 31

 dom  mieszkalny

 ok. 1930

 nie istnieje

   24.

 Jasieniec

 nr 40

 zagroda

 pocz. XX w.

 obiekt w stanie śmierci  technicznej

   25.

 Jasieniec

 nr 48

 dom  mieszkalny

 ok. 1930

 nie istnieje

   26.

 Kamieńszczyzna

 nr 14

 budynek  gospodarczy

 1923

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   27.

 Kamieńszczyzna

 nr 16

 obora

 ok. 1920

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   28.

 Kamieńszczyzna

 nr 17

 dom  mieszkalny

 ok. 1880

 obiekt bez wartości, w  stanie b. złym

   29.

 Karolków 

 Rybnowski

 

 kapliczka  drewniana

 ok. 1880

 nie istnieje

   30.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 9

 dom  mieszkalny

 ok. 1880

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   31.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 12

 dom  mieszkalny

 ok. 1880

 nie istnieje

   32.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 12

 obora

 ok. 1920

 nie istnieje

   33.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 17

 obora

 ok. 1880

 nie istnieje

   34.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 21

 stodoła

 ok. 1920

 nie istnieje

   35.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 28

 obora

 ok. 1880

 obiekt w stanie ruiny

   36.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 34

 stodoła

 ok. 1880

 nie istnieje

   37.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 34

 kurnik

 1934

 nie istnieje

   38.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 36

 obora

 ok. 1880

 nie istnieje

   39.

 Karolków 

 Rybnowski

 nr 36

 stodoła

 ok. 1880

 nie istnieje

   40.

 Karolków

 Rybnowski

 nr 36

 piwnica

 ok. 1920

 obiekt bez wartości, w  stanie b. złym

   41.

 Koszajec

 nr 9

 stodoła

 ok. 1930

 nie istnieje

   42.

 Koszajec

 nr 11

 obora

 1930

 obiekt w stanie ruiny

   43.

 Koszajec

 nr 12

 obora

 1932

 nie istnieje

   44.

 Ludwików

 nr 1

 dom  mieszkalny

 1913

 nie istnieje

   45.

 Ludwików

 nr 7

 obora

 ok. 1920

 nie istnieje

   46.

 Ludwików

 nr 8

 dom  mieszkalny

 ok. 1880

 nie istnieje

   47.

 Ludwików

 nr 8

 stodoła

 ok. 1930

 nie istnieje

   48.

 Ludwików

 nr 9

 dom z częścią  gospodarczą

 ok. 1920

 nie istnieje

   49.

 Ludwików

 nr 11

 obora

 ok. 1880

 przekształcona, utrata  wartości zabytkowych

   50.

 Matyldów

 

 kapliczka  drewniana

 ok. 1880

 nie istnieje

   51.

 Matyldów

 nr 4

 dom  mieszkalny

 ok. 1880

 nie istnieje

   52.

 Matyldów

 nr 4

 obora

 ok. 1880

 nie istnieje

   53.

 Matyldów

 nr 7

 stodoła

 ok. 1920

 nie istnieje

   54.

 Matyldów

 nr 8 (ob. 14)

 dom  mieszkalny

 ok. 1880

 nie istnieje

   55.

 Matyldów

 nr 9

 stodoła

 4 ćw. XIX w.

 nie istnieje

   56.

 Matyldów

 nr 15

 dom  mieszkalny

 ok. 1930

 nie istnieje

   57.

 Matyldów

 nr 17

 dom  mieszkalny

 ok. 1930

 obiekt bez wartości,  przekształcony

   58.

 Matyldów

 nr 22

 stodoła

 ok. 1920

 nie istnieje

   59.

 Matyldów

 nr 29

 obora

 ok. 1920

 nie istnieje

   60.

 Matyldów

 nr 29

 stodoła

 ok. 1920

 nie istnieje

   61.

 Matyldów

 nr 31

 obora

 ok. 1880

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   62.

 Matyldów

 nr 32

 dom  mieszkalny

 1914

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   63.

 Matyldów

 nr 32

 obora

 ok. 1930

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   64.

 Matyldów

 nr 32

 stodoła

 ok. 1920

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   65.

 Matyldów

 nr 38

 dom z częścią  gospodarczą

 ok. 1920

 obiekt w stanie śmierci  technicznej

   66.

 Matyldów

 nr 38

 stodoła

 ok. 1920

 nie istnieje

   67.

 Nowa Wieś

 nr 4

 dom  mieszkalny

 ok. 1900

 nie istnieje

   68.

 Nowa Wieś

 nr 7

 dom  mieszkalny

 1937

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   69.

 Nowa Wieś

 nr 8

 dom z częścią  gospodarczą

 ok. 1920

 nie istnieje

   70.

 Nowa Wieś

 nr 10

 dom  mieszkalny

 ok. 1920

 przekształcony, utrata  wartości zabytkowych

   71.  Nowa Wieś  nr 16 

 dom   mieszkalny       

 ok. 1915

 nie istnieje

   72.  Nowa Wieś  nr 20  obora  ok. 1920

 obiekt w stanie ruiny

   73.  Nowa Wieś  nr 28  dom   mieszkalny  ok. 1880

 przekształcony, utrata   wartości zabytkowych

   74.  Nowa Wieś  nr 28  stodoła  ok. 1920

 nie istnieje

   75.  Rybionek  nr 13  obora  ok. 1920

 obiekt w stanie ruiny

   76.  Rybionek  nr 14  dom   mieszkalny  ok. 1880

 obiekt w stanie ruiny

   77.  Rybno  ul. Długa 3  destylarnia  ok. 1880

 nie istnieje

   78.  Rybno  ul. Długa 14  dom   mieszkalny  ok. 1850

 nie istnieje

   79.  Rybno  ul. Długa 15  dom   mieszkalny  ok. 1880  nie istnieje
   80.  Rybno

 ul. Długa 15

 obora  1911  nie istnieje
   81.

 Rybno

 ul. Długa 15  stodoła  1911  nie istnieje
   82.

 Rybno

 ul. Długa 16  areszt  ok. 1880  nie istnieje
   83.

 Rybno

 ul. Długa 25  stodoła   ok. 1930   nie istnieje
   84.  Rybno  ul. Długa 26  dom   mieszkalny  ok. 1920  nie istnieje
   85.  Rybno  ul. Długa 26  obora  ok. 1920

 nie istnieje

   86.  Rybno  ul. Długa 31  dom   mieszkalny  ok. 1880  nie istnieje
   87.  Rybno  ul. Długa 39  dom   mieszkalny  1915

 rozbudowa, b. zły stan   techniczny

   88.  Rybno  ul. Długa 53  dom   mieszkalny   ok. 1880

 nie istnieje

   89.  Rybno  ul. Długa 53  obora  ok. 1920  brak wartości   zabytkowych
   90.   Rybno

 ul. Parkowa 16

 dom  1935

 nie istnieje

   91.  Rybno  ul. Parkowa 16  obora

 1935

 nie istnieje

   92.  Rybno  ul. Parkowa 16  stodoła  1935

 nie istnieje

   93.  Rybno  ul. Towarowa   5  dom   mieszkalny  1905

 przekształcony, utrata   wartości zabytkowych

   94.  Rybno  ul.   Wyszogrodzka   6  dom   mieszkalny  ok. 1930  nie istnieje
   95.  Sarnów  nr 5  obora  ok. 1870

 nie istnieje

   96.  Sarnów  nr 13  obora   ok. 1880

 przekształcona, bez   wartości zabytkowych

   97.  Szwarocin Nowy   nr 3  dom   mieszkalny  ok. 1920

 obiekt w stanie śmierci   technicznej

   98.  Szwarocin Nowy  nr 13  dom   mieszkalny  ok. 1930  nie istnieje
   99.  Szwarocin Stary  nr 14  dom   mieszkalny  1912  nie istnieje
  100.  Szwarocin Stary  nr 14  obora  1914

 nie istnieje

  101.  Szarocin Stary  nr 17  dom   mieszkalny  ok. 1930  nie istnieje
  102.  Wesoła  nr 6  dom   mieszkalny  1917  obiekt w stanie ruiny
  103.

 Wesoła

 nr 11  dom   mieszkalny  1938  obiekt w stanie ruiny
  104.

 Wesoła

 nr 11  obora  ok. 1930  obiekt w stanie ruiny
  105.

 Wesoła

 nr 15  dom   mieszkalny  ok. 1920  obiekt w stanie śmierci   technicznej
  106.

 Wesoła

 nr 15  obora  ok. 1920  obiekt w stanie śmierci   technicznej
  107.

 Wężyki

 nr 22  dom   mieszkalny  ok. 1900  nie istnieje
  108.

 Wężyki

 nr 33  dom   mieszkalny  ok. 1920  nie istnieje
  109.

 Wężyki

 nr 35  dom   mieszkalny  ok. 1900  nie istnieje
  110.  Wężyki  nr 36  dom   mieszkalny  ok. 1920  nie istnieje
  111.  Wężyki    kapliczka  ok. 1920

 na terenie gminy Iłów

  112.

 Złota

 nr 10  dom   mieszkalny  1928  przekształcony, utrata  wartości  zabytkowych
  113.

 Złota

 nr 17  dom   mieszkalny  ok. 1930  nie istnieje
  114.

 Złota

 nr 28  dom   mieszkalny  ok. 1930  nie istnieje
  115.

 Złota

 nr 50   dom   mieszkalny  ok. 1930  obiekt zbudowany po II  wojnie  św.
  116.

 Złota

 nr 50  obora  ok. 1930  obiekt zbudowany po II  wojnie  św.

 

Opracowanie zostało wykonane na podstawie szczegółowych badań w terenie, dokumentacji zawartej w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie Delegatura w Płocku oraz dostępnej bibliografii.

 

4. Szkic historii i rozwoju przestrzennego gminy

 

   Początki Rybna sięgają najpewniej XIII wieku. Właśnie w tym czasie historycy kościelni umieszczają początki miejscowej parafii, a zatem i miejscowości. Niestety trudno ustali ć dokładną datę, ponieważ dokument erekcyjny miejscowej parafii zaginął. Powstanie parafii i rozwój osadnictwa wiązał się niewątpliwie z rozwojem pobliskiego Sochaczewa, którego rola wzrosła właśnie w XIII wieku, stając się grodem kasztelańskim. Niewiele pozostało zapisków na temat Rybna z czasów średniowiecza. Zalicza się do nich dokument z 1368 roku. W dni 25 lipca 1368 roku Siemowit książę Mazowsza oraz Jan biskup poznański przebywając w Sochaczewie poczynili postanowienie w sprawie dziesięcin z wsi w Księstwie Mazowieckim zarazem należących do diecezji poznańskiej. Dokument wymienia szereg miejscowości, w tym również Rybno i co ciekawe na pierwszym miejscu. Może to świadczyć o pozycji Rybna w ziemi sochaczewskiej. Z dokumentu wynika, że Rybno było lokowane na prawie niemieckim, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju wsi. Rybno było siedzibą rycerzy herbu Radwan, od nazwy rodowej wsi przyjęli oni z czasem nazwisko Rybińscy. Pierwsze pisane dokumenty o miejscowej parafii pochodzą z lat 1418/1420 z ówczesnych kronik sądowych. W pierwszej połowie XVI wieku na prośbę plebana Mikołaja Miłkowskiego (był również proboszczem kolegiaty łowickiej) biskup poznański Jan Latalski wystawił nowy dokument erekcyjny dla miejscowej parafii, w miejsce poprzedniego zaginionego. Nowy dokument nosi datę 4 VII 1534 roku. W dokumencie czytamy, że parafia miała wezwanie Matki Boskiej, św. Bartłomieja, św. Katarzyny oraz Dziesięciu Tysięcy Żołnierzy Męczenników. Do plebana należały 3 łany roli, meszne (rodzaj podatku), dziesięciny folwarczne w: Złotej, Jasieńcu, Ruszkach, Ćmiszewie, Szwarocinie oraz dziesięciny kmiece ze wsi Złota i Jasieniec. Rybińscy byli kolatorami miejscowego kościoła. W pierwszej połowie XVI wieku ta rodzina ufundowała tu kolejny drewniany kościół . Według wizytacji kościelnej z 1603 roku miejscowy kościół był już stary, było w nim 4 ołtarze. Obok kościoła była szkoła. Rybińscy herbu Radwan zamieszkiwali tą miejscowość przynajmniej do początków XVII wieku. Spis podatkowy z 1578 roku szczegółowo opisuje stosunki własnościowe w Rybnie. Zapisano, że ziemia podzielona była na 18 części, w tym kilka ról posiadał miejscowy pleban. Poszczególnie szlachcice posiadali, od pół do 4 łanów ziemi. Większość z nich nosił a nazwisko Rybiński, ale byli też inni: Czubiński, Stolnikowska oraz Choromański. Był wśród nich też niejaki Nicolai Wloch, czyli Mikołaj Włoch, zapewne przebywał niegdyś we Włoszech i stąd ten przydomek. Jak wynika z powyższego spisu podatkowego własność ziemska w Rybnie była już rozdrobniona, a część ziemi nie należała do Rybińskich. W XVII wieku główną pozycję w Rybnie zajęła rodzina Jasińskich herbu Dołęga. Zapiski kościelne informują, iż kościół ufundowany przez Rybińskich przetrwał do drugiej połowy XVII wieku, wtedy to (około 1688) Ludwik Jasiński wzniósł kolejną świątynię. W 1672 roku Rybno nabyli Zabłoccy z herbu Łada, a w 1789 roku cześnik gostyniński Stanisław Zabłocki osadzi ł w swych dobrach kolonistów niemieckich. Pod koniec XVIII wieku pojawiają się nowi właściciele Rybna. Jako dziedzic wymieniony jest Antoni Łączyński, podstoli sochaczewski, a od 1778 roku chorąży gostyniński. Dobra przeszły kolejno na nieznaną bliżej Łączyńską. Wiadomo, że po matce z Łączyńskich Zabłockiej Rybno odziedziczył syn Cyprian Łada Zabłocki, który zaczął gospodarować majątkiem od dnia swego ślubu, który zawarł tuż przed rokiem 1830 w Brukseli z Belgijką Matyldą de Proft. Oboje małżonkowie przyczynili się do powstania wsi Cypriany i Matyldowa, gdzie zamieszkali także niemieccy koloniści. Kolejny dziedzic założył browar wzniósł nowoczesny budynek wytwórni wódek. Karol Zabłocki pozostawił Rybno córce Izabeli i zięciowi Józefowi Koczorowskiemu. Na terenie parafii znajdowało się pięć dworów szlacheckich: w Złotej, Jasieńcu, Ćmiszewie, Szwarocinie, i Rybnie. Po II wojnie światowej dwory został y rozparcelowane, a ludność dworska wyemigrowała do miast, głownie pobliskiego Sochaczewa. W Rybnie znajduje się kopiec usypany ku czci żołnierzy z parafii poległych w czasie I wojny światowej na froncie wschodnim. Najstarsze wsie na obszarze gminy datowane są na XIV w (Jasieniec, Ćmiszew, Złota). Pierwsze wzmianki na temat Koszajca pochodzą z początków XVI w. W latach 30-tych XIX w. właściciele majątku Rybno, Cyprian i Matylda Zabłoccy rozpoczęli akcję kolonizacyjną, zakładając nowe wsie. Powstały wtedy Cypriany i Matyldów, a ich mieszkańcami byli głownie osadnicy niemieccy. Na pierwszą połowę XIX wieku datuje się również powstanie Antosina oraz Erminowa (Erminów stanowił część dóbr szwarocińskich, Antosin był częścią dóbr Giżyce). Pozostała część wsi należących do gminy powstała w II połowie XIX wieku lub na przełomie wieków XIX i XX; założone zostały one przez rodzinę Zabłockich (Aleksandrów, Nowa Wieś, Sarnów, Wężyki). Przeważające układy zabudowy to ulicówki i rzędówki.

 

5A. Zabytki budownictwa i architektury (nieruchome)

 

W wyniku weryfikacji obiektów w terenie oraz badań archiwalnych, zakwalifikowano następujące obiekty do umieszczenia w gminnej ewidencji zabytków:

 L.p.

 MIEJSCOWOŚĆ

 ADRES

 OBIEKT

 REJESTR 

 ZABYTKÓW

 WOJEWÓDZKA EWID.   ZABYTKÓW

    1.

 Antosin

 nr 10

 dom mieszkalny

 

 +

    2.

 Bronisławy

 nr 3

 dom mieszkalny

 

 +

    3.

 Bronisławy

 nr 4

 dom mieszkalny

 

 +

    4.

 Cypriany

 

 kapliczka

 

 +

    5.

 Cypriany

 nr 1

 dom mieszkalny

 

 +

    6.

 Cypriany

 nr 12

 dom mieszkalny

 

 +

    7.

 Cypriany

 nr 14

 dom mieszkalny  i  obora

 

 +

    8.

 Ćmiszew Parcel

 

 park podworski

 19 z  05.05.1980

 +

    9.

 Ćmiszew

 Rybnowski

 nr 6

 obora

 

 + (dawny nr 8)

   10.

 Erminów

 nr 29

 dom mieszkalny

 

 +

   11.

 Jasieniec

 

 kapliczka

 

 +

   12.

 Jasieniec

 nr 7

 dom mieszkalny

 

 +

   13.

 Kamieńszczyzna

 nr 17

 obora

 

 +

   14.

 Karolków

 Rybnowski

 nr 14

 dom mieszkalny

 

 +

   15.

 Karolków

 Rybnowski

 nr 26

 dom z częścią  gospodarczą

 

 + (dawny nr 22)

   16.

 Karolków

 Rybnowski

 nr 34

 dom mieszkalny

 

 +

   17.

 Karolków

 Rybnowski

 nr 34

 obora

 

 +

   18.

 Karolków

 Rybnowski

 nr 36

 dom mieszkalny

 

 +

   19.

 Koszajec

 nr 11a

 dom mieszkalny

 

 + (dawny nr 9)

   20.

 Koszajec

 nr 11a

 obora

 

 + (dawny nr 9)

   21.

 Matyldów

 nr 14

 obora

 

 + (dawny nr 8)

   22.

 Matyldów

 nr 16

 obora

 

 + (dawny nr 10)

   23.

 Matyldów

 nr 21

 dom mieszkalny

 

 + (dawny nr 14)

   24.

 Matyldów

 nr 21

 obora

 

 + (dawny nr 14)

   25.

 Matyldów

 nr 36

 dom mieszkalny

 

 + (dawny nr 29)

   26.

 Matyldów

 nr 44

 obora

 

 + (dawny nr 36)

   27.

 Matyldów

 

 cmentarz  ewangelicki (relikty)

 

 

   28.

 Nowa Wieś

 

 kapliczka

 

 +

   29.

 Nowy Szwarocin

 

 kapliczka

 

 +

   30.

 Rybionek

 

 cmentarz  ewangelicki (relikty)

 

 

   31.

 Rybno

 ul. Kasztanowa  1

 kościół parafialny

 609/62 z  04.04.1962

 +

   32.

 Rybno

 ul. Kasztanowa  1

 dzwonnica

 609/62 z  04.04.1962

 +

   33.

 Rybno

 ul. Kasztanowa  1 

 figura Najświętszej  Marii Panny

 609/62 z  04.04.1962

 +

   34.

 Rybno

 ul. Kasztanowa  1

 mur kościelny

 609/62 z  04.04.1962

 +

   35.

 Rybno

 ul. Kasztanowa  1

 cmentarz  przykościelny

 959 z  01.03.1994

 +

   36.

 Rybno

 ul.  Sochaczewska  1

 cmentarz parafialny

 850 z  30.12.1991

 +

   37.

 Rybno

 

 3 aleje kasztanowe

 585 z  19.05.1982

 +

   38.

 Rybno

 ul. Parkowa 4

 pałac

 595 z  28.07.1983

 +

   39.

 Rybno

 ul. Parkowa 4

 park

 505 z  08.11.1978

 +

   40.

 Rybno

 ul. Towarowa      3 a

 spichlerz

 62/8/56 z  19.05.1956

 +

   41.

 Rybno

 ul. Długa 12

 dom mieszkalny

 

 +

   42.

 Rybno

 ul. Długa 21

 dom mieszkalny

 

 + (dawny nr 25)

   43.

 Rybno

 ul. Długa 25

 dom mieszkalny  

 (d. poczta)

 

 + (dawny nr 27)

   44.

 Rybno

 ul. Kasztanowa  2

 dom mieszkalny  

 (d. spichlerz)

 

 +

   45.

 Rybno

 ul. Kasztanowa  4

 świetlica (dawna  kaplica ewangelicka) 

 

 

   46.

 Rybno

 ul.  Wyszogrodzka  27

 dom mieszkalny

 

 + (dawny nr 8)

   47.

 Rybno

 ul.  Wyszogrodzka  29

 młyn

 

 +

   48.

 Stary Szwarocin

 

 kapliczka

 

 +

   49.

 Stary Szwarocin

 nr 3

 dom mieszkalny

 

 +

   50.

 Wesoła

 nr 12

 dom mieszkalny

 

 +

   51.

 Wężyki

 

 kapliczka

 

 + (w WEZ:  Sarnów)

   52.

 Wężyki

 nr 16

 dom mieszkalny

 

 +

   53.

 Wężyki

 nr 17

 dom mieszkalny

 

 + 

   54.

 Wężyki

 

 cmentarz wojenny

 

 

   55.

 Złota

 

 kapliczka

 

 +

   56.

 Złota

 nr 3

 dom mieszkalny

 

 +

   57.

 Złota

 nr 4

 dom mieszkalny

 

 +

   58.

 Złota

 nr 8

 dom mieszkalny

 

 + (dawny nr 10)

   59.

 Złota

 nr 12

 dom mieszkalny

 

 +

   60.

 Złota

 nr 16

 dom mieszkalny

 

 +

   61.

 Złota

 nr 55

 dwór

 595 z  28.07.1983

 +

   62.

 Złota

 nr 55

 park

 505 z  08.11.1978

 +

   63.

 Złota

 

 kurhan

 

 

 

 

OBIEKTY ZAPROPONOWANE PRZEZ AUTORKĘ DO WŁACZENIA DO GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW:

 L.p.

 MIEJSCOWOŚĆ

 ADRES

 OBIEKT

 DATA POWSTANIA

    1.

 Jasieniec

 

 park podworski (relikty)

 XIX w.

    2.

 Koszajec

 nr 16

 dom mieszkalny

 pocz. XX w.

    3.

 Matyldów

 nr 12

 dom mieszkalny

 ok. 1880

    4.

 Złota

 

 obora i stajnia

 koniec XIX w.

 

5B. Zabytki archeologiczne

 

Niniejszy podrozdział został opracowany na podstawie wyników badań prowadzonych przez R. F. Mazurowskiego (1982), J. Kowalskiego (1984), P. Świątkiewicza (1987), L. Tyszlera (1988) oraz W. Bendera (1996).

Pełna dokumentacja wyników badań (karty AZP i sprawozdania) dostępna jest w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Warszawie Delegatura w Płocku oraz w Narodowym Instytucie Dziedzictwa w Warszawie.

 

 Miejscowość

 Nr stanowiska   w   miejscowości

 Nr     stanowiska   wg AZP

 Funkcja obiektu

 Chronologia

 Kultura

 Rybno

 1

 56-57/1

 1. cmentarzysko

 epoka kamienia  –  neolit

 pucharów  lejkowatych

 

 

 

 2. cmentarzysko

 epoka kamienia  –  neolit

 amfor  kulistych

 

 

 

 3. cmentarzysko

 halsztat/laten

 grobów  kloszowych

 

 

 

 4. ślad  osadnictwa

 wczesne  średniowiecze

 

 Rybno

 3

 56-57/3

 ślad osadnictwa

 średniowiecze

 

 Kamieńszczyzna

 1

 56-57/5

 ślad osadnictwa

 wczesne  średniowiecze

 

 Kamieńszczyzna

 2

 56-57/6

 osada

 epoka brązu

 łużycka

 Kamieńszczyzna

 3

 56-57/7

 ślad osadnictwa

 epoka brązu

 łużycka

 Matyldów

 1

 56-57/8

 ślad osadnictwa

 epoka brązu

 łużycka

 Antosin

 1

 56-57/15

 ślad osadnictwa

 epoka brązu

 łużycka

 Ludwików  (Pieńki)

 1

 56-57/17

 ślad osadnictwa

 epoka kamienia

 

 

 

 

 

 wczesna epoka  brązu

 

 Karolków  Rybnowski

 1

 56-57/19

 ślad osadnictwa

 wczesna epoka  żelaza

 łużycka

 Rybno

 5

 56-57/21

 1. ślad  osadnictwa

 XII-XIII w

 

 

 

 

 2. ślad  osadnictwa

 nowożytna

 osadnictwo  „dworskie”

 Sarnów

 1

 56-58/1

 1. ślad  osadnictwa

 XI-XIII w.

 

 

 

 

 2. ślad  osadnictwa

 XIV-XV w.

 

 Cypriany

 1

 56-58/10

 ślad osadnictwa

 epoka brązu

 łużycka

 Złota

 1

 57-57/17

 ślad osadnictwa

 XVII w

 

 Jasieniec

 1

 57-57/9

 cmentarzysko

 epoka brązu

 łużycka

 Jasieniec

 2

 57-57/37

 1. ślad  osadnictwa

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 

 

 

 2. ślad  osadnictwa

 wczesne  średniowiecze

 

 Szwarocin Stary

 5

 57-57/38

 1. ślad  osadnictwa

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 

 

 

 2. ślad  osadnictwa

 średniowiecze

 

 Karolków  Szwarocki

 1

 57-58/4

 1. ślad  osadnictwa

 epoka brązu

 łużycka

 

 

 

 2. ślad  osadnictwa

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 

 

 

 3. ślad  osadnictwa

 wczesne  średniowiecze

 

 Karolków  Szwarocki

 2

 57-58/5

 1. ślad  osadnictwa

 wczesna epoka  brązu

 trzciniecka

 

 

 

 2. ślad  osadnictwa

 epoka brązu

 łużycka

 

 

 

 3. ślad  osadnictwa

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 Lubiejew 

 (na terenie gminy 

 Sochaczew)

 1

 57-58/11

 1. ślad    osadnictwa

 epoka kamienia  –  neolit

 

 

 

 

 

 wczesna epoka  brązu

 

 

 

 

 2. ślad  osadnictwa

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 Szwarocin Nowy

 1

 57-58/12

 1. ślad  osadnictwa

 wczesna epoka  żelaza

 pomorska

 

 

 

 2. osada

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 Bronisławy

 1

 57-58/18

 cmentarzysko

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 Erminów

 2

 57-58/19

 cmentarzysko

 epoka brązu –      IV -  V okres

 łużycka

 Szwarocin Stary

 1

 57-58/21

 cmentarzysko

 epoka brązu –  IV  okres

 łużycka

 Szwarocin Stary

 2

 57-58/22

 cmentarzysko

 wczesne  średniowiecze –  III

 

 

 

 

 

 okres

 

 Szwarocin Stary

 3

 57-58/23

 ślad osadnictwa

 okres wpływów  rzymskich

 

 Szwarocin Stary

 4

 57-58/24

 cmentarzysko

 epoka brązu –  wczesny laten

 łużycka

 Ćmiszew Parcel

 1

 57-58/28

 osada

 średniowiecze

 

 Erminów

 2

 57-58/29

 osada

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 Karolków

 3

 57-58/33

 ślad osadnictwa

 okres wpływów  rzymskich

 przeworska

 

6. Bibliografia i wykaz akt archiwalnych

 

BIBLIOGRAFIA:

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa, nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X. Województwo warszawskie. Powiat sochaczewski, z.24 pod red. I. Galickiej i H. Siegetyńskiej, Warszawa 1973.

J. Łukasiewicz, Sochaczew i powiat sochaczewski w drugiej połowie XIX wieku, w: Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej. Studia i materiały. red. S. Russocki, Warszawa 1970.

Pałace i dwory w dawnym woj. Rawsko - Mazowieckim pod red. W. Pugeta, t. I, Warszawa 1995.

W. Bender, Rybno - historia osady, w: Gazeta Łowicka 11 (15) ROK II 27.10.1995, str. 13-16

B. Kwiatkowski, Parafie dawnego dekanatu sochaczewskiego, Paprotnia 1998

M. Rożej, Zabytki architektury województwa skierniewickiego, Lublin b.d.w

P. Libicki, M. Libicki, Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2009

 

AKTA ARCHIWALNE:

Ewidencja parku w Złotej, aut. S. Ikonomow, A. Kurpis, M. Ładykowski, M. Hajmowicz, Warszawa 1997, archiwum WUOZ

Ewidencja parku w Ćmiszewie, aut. S. Ikonomow, A. Kurpis, M. Ładykowski, M. Hajmowicz, Warszawa 1997, archiwum WUOZ

Karta cmentarza w Złotej, aut. P. Świątkiewicz, 1990, archiwum WUOZ

Karta cmentarza żołnierzy WP w Rybnie, aut. A. Kosiorek, 1977, archiwum WUOZ

Karta cmentarza przykościelnego w Rybnie, aut. E. Bonusiak, 1993, archiwum WUOZ

Karta cmentarza parafialnego w Rybnie, aut. A. Siwiec, 1990, archiwum WUOZ

Karta cmentarza ewangelickiego w Rybionku, aut. E. Bonusiak, 1993, archiwum WUOZ

Karta cmentarza ewangelickiego w Matyldowie, aut. E. Bonusiak, 1992, archiwum WUOZ

Karta cmentarza wojennego w Wężykach, aut. E. Bonusiak, 1992, archiwum WUOZ

Dokumentacja zabytkowej alei kasztanowcowej w Rybnie, aut. M. Kurzac, archiwum WUOZ

„Biała karta” kościoła parafialnego w Rybnie, aut. G. Biernat, archiwum WUOZ

„Biała karta” dzwonnicy w Rybnie, aut. G. Biernat, archiwum WUOZ

 

ZAŁĄCZNIKI:

Urząd Gminy Rybno
Długa 20, 96-514 Rybno
powiat sochaczewski
woj. mazowieckie
tel. 46 861-14-38
pełne dane kontaktowe »

Kalendarium

Lista wydarzeń w miesiącu Marzec 2024 Brak wydarzeń w tym miesiącu.

Imieniny

Lokalizacja